Ay: Aralık 2016

GUBUZLUK ÜSTÜNE – 3

Meşhur fıkradır farklı varyasyonlar olsa da biz Tayyip Ağa varyasyonunu anlatalım.Tayyip Ağa’nın ahbaplarından biri Tayyip Ağa’nın dükkanına uğramış , hoş beşten sonra övünerek “ Tayyip Ağa bizim mahalleden bu sene 17 kişi Hicaz’a gitti , bugün geleceklermiş “ diyince Tayyip Ağa cevabı yapıştırmış “ Tüh hay oğlum ! , bizim mahalleden bir kişi hacca gitti geldi de onunla başa çıkamadık , siz ne yapacaksınız bakalım “ demiş. ( Eski Konya’dan İnsan Manzaraları Nükteleriyle Tayyip Ağa ve Diğerleri , kitabından ) Fıkranın bizim köyden üç hacı var diyen birine diğer köylünün Allah sabırlar versin biz birinin hakkından gelemiyoruz gibi varyasyonlarını da ailemizden duyardık.

Tayyip Ağa malum Konyalı hazır cevap birisi , toplumdaki aksaklıkları biraz ağır olsa da kendi üslubunca eleştiren , Konya şehir tarihi adına unutulmaması gereken önemli bir şahsiyet. Tamda bizim değineceğimiz mevzuyu , Tayyip Ağa hacca , umreye gidenin bugünler kadar yaygın olmadığı devirlerde bu işin gidişatını görmüş ve dindar gubuzluğunu gayet iyi anlatmıştır.

Gubuzluk maalesef kişinin dindarlığı ile veya ibadeti ile övünmesine gelince daha bir cazip daha bir yaygın hale geliyor çünkü ibadete riya girdikçe sevabı azalıyor malum.Şeytan’da biliyor Konyalıların gubuzluk huyunu dürtüp duruyor.

Konya dindar bir şehrimizdir, insanlarımız hayra hasenata , ibadete düşkündür.Ramazanın ramazan gibi , bayramın bayram gibi yaşandığı maneviyatı yüksek , insanların dini konularda hassas olduğu bir şehrimizdir ve bu özelliğini İnşaAllah devamlı korur.Bu hususta bir örnek vereceğim Konyalı olmayan çoğu kimse mehir diye bir şeyi Konya’da duyduklarını söylerler ki bu bile Konya’da dinin hayata etkisini anlatmaya yeter.

Lakin iş bu hac , umre ziyaretini anlatmaya gelince iş değişir , ülkemizde refahın artması ile de umreye devamlı giden kişi sayısı artmıştır.Allah herkese nasip etsin gidenlerde defalarca gitsinler bunlara sözümüz yok , ama yılda üç kez umreye gidene de her seferinde ziyarete gidip , umre anılarını dinlemekte garip oluyor. Çünkü muhabbetin , sohbetin içeriği aynı , bizim şirket şöyle iyiydi , böyle iyiydi , biz şu kadar dolara gittiydik , siz bu kadar dolara , bizimki en hesaplısıydı , yok biz Anjum’da kaldık , yok biz Zemzem Tower’da kaldık , Anjumun asansör sayısı , hurma pazarında kaliteli ve ucuz hurma , yok şu çarşı iyidir bu çarşı kötüdür. Ramazan umresi ise katıldıkları iftar sofraları ,Konyalıların açtıkları sofralar , bu sofraya soktukları kavurmalar falan filan Konyalılar yine , namaz , niyaz , boğaz kültürünü Mescid-i Haram’da da yaşatırlar. Mekke şehiri ile Medine şehrinin kıyaslanması , Hıra mağarasına tırmanma hikayeleri , yok maymunlar kadının çantasını çaldı , yok 70 yaşındaki teyze tırmanmaya kalkmış falan filan bitmez.Tavaf hikayeleri , hacer-i evsedi öpmek için taktikler , şu saatte sakin bu saatte sakin olup olmadığı analizi , yaptıkları tavaf sayısı ve kaç dakikada yaptıkları gibi hususlar. Yok Arapların acayip halleri , yok suudlular şöyle , İranlılar böyle , Endonezyalılar baş örtme şekli , falancalıların çıplak ayakla helaya girmesi . Anılar yaş ilerledikçe , seyahatin kalitesi arttıkça , ekonomik olarak üst sınıfta konaklanmışsa ekabirlik , gubuzluk daha bir artar. Bu hac ve umre ziyaretinin övünme yoluyla gubuzluğunu yapmak maalesef hayli yaygındır. Bazen tatlı tatlı dinlettirir ama belli zaman sonra artık yiter gayri gubuz gubuz anlatıyor dedirtirsen tehlike çanları çalmış demektir.

Yaptığı hayır işlerine ilişkin hususları veya hayır kuruluşlarını öve öve anlata anlata bitiremeyenler. Falanca hocanın sohbetine gittiklerini , şuraya giderim buraya giderim ukalalığını yapanlar.Filan tarihte kandil gecesinde şu kadar namaz kıldık bu kadar namaz kıldık , muzlu süt içtik muhabbeti.Camiler , teravihler , mukabeleler. Sayısız örneği çoktur . Bazılarının yaptığı hayır işlerini beğenmeyenler , yaptıkları mekanı beğenmeyenler gibi versiyonları da vardır.Bu gibilerde görsen en kamil insanlar onlardır oysa kamillikle , olgunlukla alakası yok bildiğin gubuzdurlar.Kamil insan yol gösterir , yordam gösterir , kendi işe el atar , yardımcı olur.Gubuz ise beğenmez , lafını söyleyip kenara çekilir.Ben dediydim zaten diye de söylenir zaman zaman.

Develili meşhur halk ozanı Aşık Seyrani bir şiirinde bu gibi insanları gayet güzel anlatır.

Alemi ta’n eder yanına varsan
Seni yanıltır bir mesele sorsan
Bir cim çıkmaz eğer karnını yarsan
Camiye gelir de erkan beğenmez.

( ta’n etmek , yermek , kötülemek )

Dini konularda ise gubuz gubuz yani asılsız astarsız , palavra konuşmak pek Konya’da yoktur , bu hususlarda konuşmak az buçuk biraz ilim irfan ister Konya gibi yerde dini konularla ilgili cahil cahil konuşmaya kalkarsan hemen cevabını alırsın , boş boğazlık yapan adam konumuna düşersin.

Gubuz hocaları , gubuz hacıları , gubuz dervişleri de başa gelen çekilir misali Konya’nın dini yaşantısının içinde yer alırlar. Biraz gubuzluğu azaltıp samimiyeti artırsalar çok daha faydalı olurlar.Yoksa gubuzlukları bu işin bereketini kaçıracak gibi duruyor. 30.12.2016

Mehmet Emin Başalp

HİCVEYLEYİN BİRAZ
Kültürümüzde hiciv yok olalı güya insana saygı arttı , fikre saygı arttı , ciddiyet arttı , kalite arttı , analiz arttı , düşünce arttı falan diye düşünenler varsa fena halde yanılıyorlar.Hiciv azalalı insanların fikri , işi olmadığından fazla değer kazanır oldu.Anlaşılmaz sözlerle sanki yıllarca kafa patlatmışlarda insanlığa en öz fikri sunmuş gibi kasınanlar , topluma ne verdiği , hizmet ettiği , icraatı belli olmadığı halde insanlara önderlik edenler, övülenler ! , mütevaziliklerinden yanlarına varılmayan koca koca ulemamız! , zevksiz sanatkarlarımız , doğuştan irfan sahibi sade vatandaşımız derken ortalıkta nakıs insan yok herkes kamil. Oysa kişi noksanını bilmek gibi irfan olmaz demişler.
İnsan değerlidir. Biz Şeyh Galib’in “Hoşça bak zâtına kim zübde-i âlemsin sen / Merdüm-i dîde-i ekvân olan âdemsin sen” düsturuyla insana yaklaşırız. İnsan kusurludur lakin ona da Koca Yunus’un “ Yaradılanı hoşgör / Yaradandan ötürü “ düsturuyla yaklaşırız. Amma insanın eseri tenkide muhtaçtır. Şimdi tenkit , eleştiri her neyse bu iş akademik , bilimsellik dille ancak eğitimde , öğretimde yapılır , her yere sirayet etmemeli.Öbür taraftan eleştiri diye hakaret oda seviyenin ne halde olduğunu gösterir. Boşboğazlık oda cehaletin göstergesidir. Eleştirmeyi geç , susmayı tercih eden , beceremeyen zevatta aptaldır herhalde. Hiciv , temeli olanın , bilgisi olanın , görgüsü olanın , kültürü olanın , zekası kıvrak olanın , düşünme yapısı geniş ölçekli olanın , mizah zekası olanın , pratik olanın , lafı gediğine koyanın , karşısındakinin foyasını dökenin yaptığı şeydir. Şimdilerde pek görülmüyor maalesef. Hicvedenler aykırı insan muamelesi görebilirler belki fakat bir işi , eseri sabote eden insan muamelesi yapılmaması gerekir.
Genel kanaat hicvin sadece idarecilere , siyasilere karşı olduğunu sanır. Hiciv idareciyi de , siyasetçiyi de , düşünürü de , hocayı da , dervişi de , gazeteciyi de , ustayı da , hastayı da , gelmişi de , geçmişi de , vatandaşı da daha önemlisi toplumu , herkesi , her olayı kapsar.
Meşhur Heccavlardan Küfri-i Bahayi bir şiirinde şöyle diyor
“Mesken oldı şimdi dervįşāna eşrāfuñ evi
Ber-ŧarafdur kūşe-i uzletde olmak münzevį
Oldı bunlar miĥnet-i śūrį belā-yı ma’nevį
Ķanda varsañ muķarrer nāy-zen bir Mevlevį
Ĥāśılı ehl-i dile cevr-i felek eksük degül
Ķanda varsañ bir dede bir dünbelek eksük degül “
Tekkelerde değil de , artık eşraf konaklarında gezen Mevlevi dervişlerini hicvetmiş gayet edip bir hiciv lakin şimdilerde bu tür bir hicvi bu ölçüler içinde yapabilir misin , sanmıyorum.Şimdilerde bir şeyi hicvetmeye kalkmanın sonucu taassup ile birlikte saldırganlığa maruz kalınmaktır. Maalesef hiciv zenginliği kalmadıkça da soğuk , sert , köşeli , buz gibi , zevksiz , anlaşılmaz bir eleştiri dili gelişmiştir.Şu günlerde ne eğitim alırsa alsın , ne titri olursa olsun insanı tanımayan , topluma aşina olmayan , kültür , görgü ve bilgileri sığ olanların , ilm-i irfandan da mahrum , fanusta yaşayanların görüşleri havalarda gezmekte olup insanlarda bunun ayağı niye yere basmıyor diyememektedir.

Bu mevzu gerçekten hayli uzun bir mevzu her detayından da bahsedemeyiz fakat hiciv dilini ilk sanatkarlar ve edebiyatçılar kaybettiler , ardından gazeteciler derken vatandaşta kaybetti. Hicveyleyelim biraz , ha gayret diyorum. Zararı olacağını düşünmüyorum. Sanırım son günlerde gördüğüm en parlak hiciv “ Görüyon değ mi Türk’ün aneliz gücünü “ idi. Biraz gayret ile olur bu , bu gayret kaliteyi artırır. Düşünmeye sevk eder insanı.
Hicve genellikle idarecilerin yahut ulemanın da müsamahasız olduğundan bahsedilir oysa hicvi sade vatandaş hele hele hiç kaldıramaz. Çünkü alışık değildir. Köyde hiciv olmaz , mahallede hiciv olmaz , kahvede hiciv olmaz , kaldıramazlar çünkü yakınlık derecesi hicve engeldir.Nitekim sivil organizasyonlarda da dostluk , birlik beraberlik düşüncesi yaygın olduğundan hicve kapalılık vardır. Bu sebeple olumlu , yapıcı eleştiri usulü türemiştir ama buda bir yere kadar olmalıdır bence.
Bilgi yoksunu bir çok kişinin bilgisiz , alakasız bir çok söylemine , analizine maruz kalırsınız fakat bilgisi olmadığını söyleyemezsiniz çünkü o bilgisi olmasa da o konunun uzmanı olduğu genel kabul görmüştür.Siz sadece şaşkınlıkla ve sabırla izleyebilirsiniz.Mesela hayatında makale yazmamış , bir ciddi dergide makalesi yayınlanmamış bir kişi kötüniyetli değil belki iyiniyetli bir çaba içerisindedir belki ama makale yazım işleri eğitimi falan verebilir. Hayatında kaç kitap okuduğu meçhul bir kişide kitap özetlemeyi kitap analizi zannedebilir.
Bilmem neyin kaçıncı yıl dönümünde alakalı , alakasız sergiler açılabilir. Üniversite gibi bilimin , eğitimin derecelendirildiği yerde herhangi bir vasfı ve ilmi değeri olmayan alelade konuşmacılar cirit atabilir. Bilmem neyin farkındalığı adlı programlara gelip hiçbir şey fark edemeyebilirsiniz çünkü bunlar yıllardır yapılagelen yahut sıradan işler ve programlardır.
Mesleki kuruluşlar , STK’larında nerede yemek yesek , nerede gezsek amacında bir faaliyet eksenleri vardır. Kahvaltılı buluşma asrın buluşudur onlara göre 🙂 Gençlik ile ilgili gençliğin kalitesini artırmak , gençliğin fikirlerine değer verilmesi gibi hususlar nadir görülür , gençleri vasat çalışmalarda dolgu malzemesi niyetine kullanmak esastır. Gençler fikir vermesin , gençler yararlanmasın , gençler olan bitene dahil olsunlar anlayışı yaygındır. Masa taşıyan genç en iyi gençtir 🙂 Topluma yönelik kuruluşlar , STK’lar da reklam peşindedir. Birde herkes vazifesinin dışında işlere girmiştir , doktor vaizlik peşinde , avukat uluslar arası ilişkiler uzmanı , tornacı ise tarihçilik yapıyor filan akıl alır şeyler değil ama yaşanan vakıa bu etrafa bir göz atın. İnsanlar tabiî ki ilgili alakalı olsunlar her hususta , çalışmada yapsınlar , eğitimde versinler ama bu kadar kendini ispatlamadan hemen ben oldum demesinler.
Bu hususların biraz tatlı , sert hicvedilmesi gerekiyor.Gelin bu hususları üslubunca hicvedebilelim. Belki muhataplar bundan rahatsız olmamayı , kendimiz eğer bir şeyin muhatabıysak rahatsız olmamayı öğrenebiliriz.26.12.2016

Mehmet Emin Başalp

SIĞINTILAR SAVAŞI

Anadolu ve İran topraklarına hakim olan devletler arasında , ülke menfaatlerinin çatışması sebebiyle zaman savaşlar çıkmıştır. Bu devletler birbirlerine karşı zaman zaman askeri başarı kazansa da topraklarının tamamı  üzerinde bir hakimiyet kuramamışlardır. Bu ülkeler arasında doğrudan menfaat uyuşmazlığı yaşansa da genelde daha küçük güç odakları bu işleri tahrik etmiş , bu ülkelere karşılıklı sığınmış ve doğru ifade etmek gerekirse sığıntıların savaşları yaşanmıştır.Çok eskiye gitmemek üzere örnekler üzerinden tarihe bir bakalım.

Fatih Sultan Mehmet zamanında Tebriz merkezli  Türk ve Oğuz boyundan  Akkoyunlu Devleti arasında Doğu Anadolu toprakları için güç mücadelesi yaşanırken , Otlukbeli savaşına sebep , Karamanoğlu Beyliği için çekişen kardeşlerin arkalarına bu ülkeleri alması , bu ülkelere sığınması ve tahrik politikası gütmesidir.Osmanlı Devleti’nin Akkoyunlu Devletine karşı galip gelmesi Anadolu hakimiyetini güçlendirmiş fakat İran topraklarına doğru bir yayılım olmamıştır.

Yine İran topraklarına hakim olan Timur ile Osmanlı Devleti arasında nüfuz mücadelesi varken , Anadolu Beyliklerinden bir kısmı Timur’a sığınmış , bir kısmı Osmanlı Devleti’ne sığınmış ve tahrik politikası gütmüştür. Osmanlı Devletini fetret dönemine sokacak kadar ağır sonuçları olan savaşa rağmen Timurlular , Anadolu topraklarında kalıcı bir hakimiyet kuramamıştır.

Yavuz Sultan Selim Han zamanında ise İran’a hakim olan Savefiler arasında bu sefer nüfuz mücadelesi mezhep anlamında da hız kazanmış neticede Osmanlı lehine uzun yıllar belirleyici olan Çaldıran Savaşı’na sebep olan hususlarda  bizzat hanedan üyelerinin dahi karşılıklı sığındığı , bölgedeki bey ve valilerin kışkırtıcı tutumları ve tahrik politikaları etkili olmuştur.

Çaldıran Savaşı sonrasında ise bölgede toprak mücadelesi yaşanmış olsa da en son 1639 tarihli Kasr-ı Şirin antlaşması ile sınır ve nüfuz bölgesi düzenlenmiş ve çatışmasızlık ortamına girilmiştir.Nitekim Türkiye Cumhuriyeti’nin sınırlarını düzenleyen en eski antlaşmanın Kasr-ı Şirin Antlaşması olması ise önemli bir husustur.

Bu süreç içerisinde Anadolu ve Acem ülkeleri arasında kültür iletişimi devam etmiştir.Osmanlı’da bu topraklara karşı devlet mücadele içindeyken başta devlet kademesinde  Farsça kullanımı ve öğrenimi yaygın bir dil olmuştur.İran topraklarında ise Türk kökenli hanedanlar yüzyıllarca bu toprakları yönetmiştir.Fakat ne aynı milletten olmak ne aynı dili konuşmak sıcak bir dostluğun kurulmasına müsaade etmemiş , inanç farklılığı , mesafeli duruş yakınlığa engel teşkil etmiştir. Fakat her iki ülkede büyük devlet gibi düşünüp reel politikalar uyguladığında çatışmamış fakat kendi küçük menfaatleri zedelenen sığıntılar ise zaman zaman gerginleşen ortamda kıvılcımın yakılmasında rol oynamışlardır.

Bugün yine iran topraklarına hakim İran devleti ile Anadolu topraklarına hakim Türkiye Cumhuriyeti arasında menfaat çatışması ve nüfuz mücadelesi vardır.Fakat yine her iki ülkeye de sığınan sığıntılar , şimdilerde mezhepçi temelli gündemlerle tahrik politikası gütmekteler.

Irak’ta işgal sonrası iç çekişme yaşanmakta , Irak’ta menfaati zedelenen siyasetçi Sünni ise Türkiye’ye sığınmakta , Şii ise İran’a sığınmaktadır. Suriye’de Suriye muhalefeti Türkiye’ye sığınmakta , Suriye rejimi İran’a sığınmaktadır. Şöyle bir yanlış anlaşılma olmasın burada sığınma siyasiler arasında siyaseten sığınmadır.Yoksa zor durumda insanların sığınması , insan hakları ihlalleri , siyaseten hapis ve idamlar , sürgünler , katliamlar gibi sığınmayı meşru kılan ve insani yardım hususlarını kasdetmiyorum.İnsanların zulme karşı seslerini çıkarmaları da bir tahrik değil mazlumun feryadıdır.Bu hususta herhangi bir şüphe yoktur.

Bu siyasetçi sığıntılar yine tahrik politikalarıyla içerde kendilerine destekçi bulma konusunda yalnızda değillerdir. Nitekim Türkiye ve İran ne karşılıklı restleşmiş ne de askeri anlamda karşı karşıya gelmiş de değildir.Büyük devlet aklı , diplomasi tecrübesi , devlet geleneği , Ortadoğu’nun bin parçalı yapısından , Sun’i devletlerinden çok çok daha tecrübelidir. Lakin vatandaş bu sığıntıların sözleriyle konuşmaya başlarsa bu iç kamuoyunu ilgilendirmekle birlikte idareye de sirayet edebilir.Esas tehlikeli olan hususta budur.

Vatandaş bu sığıntıların sözlerinden niye bu kadar etkilenir birazda bu hususun üzerinde duralım.Coğrafya kaderdir.Milliyet kaderdir.İnançlarımız kaderdir. Tarih kaderdir. Bu hususları yok sayamayız. Şöyle bir örnek verelim. Bugün İran devleti dini lideri Türk asıllıdır , Türkçe’yi konuşabilmekte ve anlayabilmektedir. Türkiye Cumhuriyeti lideri de Türk asıllıdır , Türkçe konuşur ve anlar. Yine ekstrem bir örnek olsun diye veriyorum Moldovya’da bulunan Gagavuz Özerk Cumhuriyeti lideri de Türkçe konuşmaktadır. Her üçü de Oğuz lehçesi konuştuğundan bir birlerini rahat şekilde anlayacak pozisyondadırlar.Hal böyle iken her üçü açısından aynı millet ve aynı dili konuşmaları aynı dünya görüşünü paylaştıklarını ve aynı dünya görüşü üzerine birlikte mücadele verdiklerini söylememize engel olmaktadır. Nedir engeller coğrafya , tarih , din , inanç. Aynı milletten olmak bazen aynı yakınlığı vermez.

Türkiyeli bir Türk , İran Azerisi ve bir Gagavuz arasındaki yakınlıktan , Bir Türkiyeli Türk, Somalili , Pakistanlı ve bir Boşnak arasındaki yakınlık kat be kat fazladır . Bir Kırım Tatarı , bir Çerkez ve bir Türkiyeli neden bu ülkede daha kaynaşıktır. Kahire , Bağdat , Şam bize yakınken Tahran niye uzaktır. Bu hususlar bilinirse  bölgede sığıntıların tahrikleri niye etkili oluyor acaba diye çok düşünmeyiz.İnançlarımız çok çok çok önemlidir. İnanç yakınlığı başka bir yakınlıktır.

Ayrıca gerek İran toprakları gerek Anadolu toprakları farklı etnik , dini ve mezhepten insana ev sahipliği yaparken her iki ülkenin temel dinamiklerinde farklılık vardır.Anadolu farklılıklarıyla büyürken , İran kapanıklığı ile kendini koruyabilir.Nitekim Anadolu topraklarına milyonlarca mazlum insan göç ederken ,İran’a göç yaşanmaz.İran farklılığı ile yaşam alanı bulurken , Anadolu farklılıkları ile yaşam alanı bulur.İran küçüklüğünü korursa var olur ,Türkiye büyüklüğünü korursa var olur. Bu iki ülkede bu özelliklerinin farkındadır.İran’ı İran , Türkiye’yi Türkiye gibi düşünmek gerekir.Bu ülkeleri olduğundan farklı politikalar güdecekmiş gibi hayal edersek hayal kırıklığı yaşarız.İran’dan birlik ve beraberlik politikası beklenmemelidir ,İran’a bu misyon yüklenirse veya bu misyona inanırsa işte bugünkü durum ortaya çıkar , birlik ve beraberlik algısı nüfuzunu artıracak kendi ile benzer yandaşlar ile ittifak arayışına döner.İran sakin şekilde kendi çerçevesi içerisinde kalmalıdır.İran’a saldırmak , İran’a sırt çevirmek , İran’ı aşağılamak ise ümmete zarar verir.Türkiye ise birlik ve beraberlik politikası gütmelidir.Türkiye ise aksini yaparsa kendine ve ümmete zarar verir.Türkiye kucaklar , Türkiye yaşatır , Türkiye öncüdür.Türkiye küffara karşı mücadele içindedir.Bu realiteleri göz önüne alarak İran’ı değerlendirelim ve yaklaşalım.İran’ı olduğundan farklı göstermeye çalışmayalım veya inanmayalım.

Efendim halklar arasında bu çekişmeyi inancımız mı artırıyor.Hayır inancımız birlik ve beraberliği emrediyor.Müslümanlar tek millettir.İnancımız fitne ve fesadı da emretmemektedir.Fitne çıkarmayı öldürmekten daha kötü görmektedir. Dinimiz mazlumun yanında olmayı , Hak ve Adaletin emrinde olmayı , menfaatimizin vicdanımıza galip gelmemesini emretmektedir.  İtidalli olunursa , sorunlar çözülür. Olgunluk insanlık için geçerli ise milletler ve devletler içinde geçerlidir.

Bölgede sığıntılar yeniden fitne peşindeyse o zaman devlet aklı , tecrübesi ve büyük devlet olma bilinci bu iki ülke açısından çok daha önemlidir.Siyasiler , mütefekkirler , münevverler , gazeteci , yazarlar , çizerler ve başta ulema  büyük bir medeniyetin ve devletin bir ferdiymiş gibi konuşmalıdır.

Bu esnada da en önemli husus Hakk’ı incitmemektir.  En önemli husus adaleti incitmemektir. En önemli husus mazlumu  incitmemektir. En önemli husus zulme taraf olmaktan kaçınmaktır.  Çünkü bazen tek kişi olsan da mücadele gerekebilir.Çünkü Hak olan hususun mücadelesini yapmak ile sulhü bozmayı aynı kefeye koyarsak yanlış içinde de olabiliriz. O zaman Hak susmuş olup menfaatin ve yanlışın devamı sağlanır. Bangladeş’te siyasi idamlar yaşanırken burada feryad edip , İran’ın zulmüne susulursa olmaz.Suudi Arabistan’daki bir siyasi idama susulursa olmaz. O zaman adalet incinir.  Halepte zulüm varsa susmak olmaz , dahli olanı eleştirmek fitneye sebep olmak değildir.Usulünce , üslubunca konuları değerlendirmek zenginliktir. Duygularımız yokmuş gibi davranmayı bekleyemeyiz.Düğün evinde gelenler oynayacak , ölü evinde gelenler ağlayacaktır. Metanet, ve ölçülülük idarecileredir.Sonuç olarak akıl ve duygu dengesine hitap edilmelidir.Sadece bir tarafa değil. 19.12.2016

 

Mehmet Emin Başalp

 

 

 

Suriye’de yaşanan kanlı iç savaşın üzerinden yaklaşık 6 yıl geçti. Son günlerde Halep şehrinde rejim güçlerinin yaptığı mezalim ve Halep’ten görüntüler kan donduran cinsten. İnsanlığın ayaklar altına alındığı ,İslam dünyasının göbeğinde çocukların , kadınlarında içinde yer aldığı kanlı bir vahşetin yaşanması bütün Müslümanları derinden yaralıyor.

Maalesef dünya konjonktürünün yapısı , İslam ülkeleri arasındaki ihtilaflar , reelpolitik gelişmeler , bölge ülkelerinde yaşanan darbeler , darbe girişimleri , terör olayları , etnik ve mezhepçi yaklaşımlar başta olmak üzere Suriye’deki iç savaşa çözüm bulunamadı.Milyonlarca Suriyeli başka ülkelere göç etti , kamplarda ve zor şartlarda yaşamaya başladı.Binlerce mülteci kaçak göçmen taşıyan botlarında Avrupa’ya geçme hayali içinde açık denizlerde boğuldu. Harap olan şehirlerin , bozulan demografinin , ortaya çıkmış birbirinden tehlikeli onlarca terör örgütünün analizini dahi yapmak sayfalarca tutar.

Tüm bu üzücü gelişmeler yanında ise ülkemizde bilhassa sosyal medya ile de yayılan gerginlik artırıcı yorumlara ise dikkat çekmemiz gerekiyor   güya bu yorumları yapanlar gerginliği azaltıcı birleştirici olduklarını veya farkındalık oluşturduğunu veya tepkisini koyduğunu iddia etmekteler fakat aynı mevzuyu direnç haline getirdiklerinden oluşturdukları körlüğünde farkında değiller.

Suriye’de kim var kim yok. Kim müsebbibi , kim değil. Kim ne amaçlıyor ne planlıyor , basit ama karmaşık.

Suriye’de yaşanan bu gelişmelerin esas müsebbibi Ortadoğu’ya fiilen de müdahale eden , bölgedeki fitneyi her zaman kaşıyan , terör örgütlerini finanse eden batı ve batı kaynaklı yapılanmalardır.Suriye’deki gelişmelere ise dolaylı yönden katkı sağlamaktadırlar. Batı kaynaklı açıklamalar incelendiğinde sadece Suriye’nin kuzeyiyle ilgilendikleri ve Suriye Kürtleri ile ittifak kurma çabaları ise Türkler ile Araplar arasındaki komşuluğu kesmek ve bir takım enerji politikalarıdır. Batının ana gayesi Suriye’nin bölünmesidir. Suriye’nin bölünmesi eski bir batı planı olup 100 yıl kadar önce öngörüldüğü halde vazgeçilen plan ve haritaların yeniden güncellenmesidir.

Türkiye’de Suriye gündemli batı kaynaklı görüş ayrılıkları ve gerginleştirici yorumlar batı tarzı yaşamı benimseyenler ile bölücülük yanlıları tarafından benimsenmektedir.

Türkiye’nin İslam Dünyası ile ilgilenmesinin batı ile ilişkileri kopardığından , Türkiye’nin ortadoğulu bir ülke gibi davrandığından  bahsetmektedirler.

Türkiye’nin mültecilere ev sahipliği yapmasından rahatsız olmakta ve aşağılayıcı ve sadece sorunları gören bir üslup kullanmalarından ötürü direnç oluşturup mülteciler konusunda sağlıklı değerlendirmeler yapılmasına engel  olmaktadırlar.

Türkiye’deki bölücü terörü göz ardı edip , sadece ortadoğu kaynaklı terörü görüp ayrıca destek verildiği şeklindeki  görüşe sahip olanların ise ihanet içerisinde oldukları açıktır.

Batının amacının bölünme olduğunu , Türkiye’nin de bölünmesini amaçladığı için  hem terör örgütü hem de siyasi uzantısı partinin gerek batıdan aldığı destek gerek Suriye’deki yandaşları ile irtibatı , terör eylemleri yapması , ülkemizde artık gerginleştirici yorum vb olmaktan dahi çıkmış ülkemizde ciddi bir terör sorununun ve terör yandaşlığı sorunun ortaya çıkmasına sebep olmuştur.Bölücü terör örgütü Suriye’deki gelişmeler neticesi yeniden batının taşeronluğuna soyunmuş ve cinayetler işlemeye devam etmektedir.

Suriye’deki bir diğer müdahil büyük güç Rusya’dır.Rusya’nın Suriye’de eskiden beri süregelen nüfuzunu kaybetmeme amacıyla rejime her türlü askeri desteği de vermek suretiyle katılmıştır.Suriye’deki Türkmen direnişini ciddi şekilde gerileten Rusya yaşanan insanlık dramının da  başlıca dış müsebbiplerindendir. Rusya’nın batı ülkelerine göre bölge ülkeleriyle devletler düzeyinde ekonomik ve siyasi ilişkilerinin pozisyonu Rusya’ya gerektiği tepkinin gösterilememesine yol açmıştır.Çin vb ülkelerde bu kapsamda değerlendirilebilir.

Türkiye’de Suriye gündemli Rusya kaynaklı görüş ayrılıkları ve yorumlar ise Suriye muhalefeti kaynaklı , Türkmenler kaynaklı ve reelpolitik gelişmeler kaynaklı yaşanmaktadır.

Rusya ,  Türkiye’nin doğalgaz başta olmak üzere ciddi enerji ilişkileri , nükleer santral yapımı , turizm ve Türkiye’nin ihracat kalemleri açısından bölgede önemli bir ekonomik aktör durumundadır. Türkiye ile Rusya arasında gergin ilişkilerin her iki ülkeye de fayda sağlamadığı fark edilmiştir.

Rusya’nın Suriye’de toplu ölümlere sebebiyet verecek şekilde rejim yanlısı askeri desteği , Türkmen bölgesinin rejim kontrolüne geçmesindeki rolü , rejime açık desteği ve ömrünü uzatması , Suriye muhalefetine  destek veren Türkiye’yi ve esedden nefret eden halkımızı vicdanen rahatsız etmektedir.

Türkiye’de çok sayıda batı taraftarı olup  rus yanlıları önemsiz orandadır. Türkiye’de İran’dan nefret edenler çok sayıda olup Rusya’dan nefret edenlerde hayli azdır. Rusya’nın kamuoyundaki bu algısı sebebiylede Suriye gündemli görüş ayrılıkları ve yorumlarda önemli yer teşkil etmemektedir. Konjoktürel tepkilerde yer almaktadır.

Suriye’de müdahil hem bir bölge ülkesi hem de İslam Ülkesi olan İran ise sadece Suriye değil bütün Ortadoğu da dengeleri alt üst etmiş şekildedir. İran’ın ekonomik , askeri ve siyasi yönden belirleyici bir siyasi aktör olması mümkün değildir fakat mensubu olduğu şii mezhebi nedeniyle diğer ülkelerde yer alan şii azınlıklarla yakın ilişki kurma ve bu gerginlik vasıtasıyla  kimi ülkelerde çıkan çatışmalar yoluyla nüfuzunu genişletme çabası içerisindedir.

İslam dünyasında mezhep çatışması riski var mıdır ? Teorik olarak şiilerin İslam Dünyasında % 15 ‘lik bir paya sahip oldukları ve iran dışında çoğunluk sağladıkları önemli bir ülke olmaması sebebiyle böyle bir riskin varlığından kolay kolay bahsedilemez.Fakat Ortadoğu haritası ve ülkelerdeki fay hatları ise uygun ortam bulduğunda bu çatışma riskine fırsat verilmesi ihtimali bulunmaktadır. Fakat bir diğer husus ise şudur ? Geleneksel Sünni çoğunluk ile Şiilik çatışması varmış gibi göstermek bir algı  olup gerçekliği bulunmamaktadır.

Bir takım gazetecilerin İran’da da Sünnilerin yani daeş vb kestiği insan görüntüleri var diye empati değerlendirmesi yapılması lazım şeklinde yorumlar. İyi de sormak lazım daeş Sünni midir , harici midir. Haricidir , hariciler kimdir neye düşmandırlar tarihte kimleri şehid ettiler vb bir bakın . daeş gibi bir örgüt din dışı bir örgüttür İslam ile falan alakası da olamaz fakat harici zihniyetteki saldırgan ve tekfirci anlayışa Şiilik – Sünnilik gerilimi derseniz , kusura bakmayın Müçtehid imamlarımıza , Ehl-i Sünnet İnancımıza , ecdadımıza ve daha doğrusu İslam’a büyük ve mesnetsiz şekilde  haksızlık etmiş oluruz.  Sünni olup bu görüşe meyledenler var mıdır  ,  aynı algı sebebiyle meyledenler vardır ama asla genel nitelik kazanması mümkün değildir.

Gelelim Suriye’deki Nusayri azınlık şiimidir ? Normalde klasik Şiilik ile ilgisi bulunmayan bu inanç mensuplarının konjoktürel anlamda İran ile ittifak halinde olması ve iran asıllı silahlı kuvvetlerin Suriye’de bulunması sadece İran’ın Şiilik motivasyonunu artırmasına katkı sağlamaktadır.Yine Suriye’de Lübnan Hizbullah’nın esed rejimi tarafından savaşması da aynı motivasyonun artmasını sağlamaktadır.

İran yanında Şiiliğin ana merkezini oluşturan Irak’ta güç dengesinin Şii Araplar tarafına geçmesi Irak’ın Araplardan ziyade iran ile yakınlaşması mezhep temelli yakınlıktır. Yemen’de yaşanan iç karışıklıkta taraflardan birinin İran destekli olması mezhep temellidir. Suriye rejiminin iran desteğini alması mezhep temellidir.Hizbullah’ın esed rejimine destek vermesi mezhep temellidir. Bazı körfez ülkelerinde ve Suudi Arabistan’da da mezhep temelli bazı gerginliklerin yaşanması mezhepsel fayların harekette olduğunu göstermektedir.

Burada kimsenin dini inancı üzerinden baskıya , zulme maruz kalması savunulamaz.İslam dünyasında az çok taraftar bulmuş Şiiler yüzyıllardır bu coğrafyada yaşamaktadır. Şiiler ile yüzyıllardır Hac vazifeSİ dahi beraber şekilde yerine getirilmiş olup İslam dünyasının dışında değerlendirilmemişlerdir.Hal böyle iken iran tarafından mezhepsel gücü siyasi nüfuz alanının genişletilmesi amacıyla mezhepçi bir siyaset yürütülmesi ise tenkit edilmesi gereken bir husustur. İran’ın mezhepçi politikasının genel anlamda bir mezhep gerginliğine yol açacağı kaygısıyla iran hakkında eleştiri yapılmaması ve yapılan eleştiriye tahammülsüzlük insafsızlık olur.

Karısını sabah akşam döven bir adamın , devamlı içki içip kötü bir yaşantı içinde yaşayıp hayatı ailesine zehir ediyorsa sadece karısına sabret evliliğini bozma diye nasihat edilip kocaya aman adamı sinirlendirirsek evliliği bozar diye nasihat edilmezse adalet , hakkaniyet olur mu ? Herkesin usulünce anladığı bir dil vardır bu dili kullanarak menfi duruma müdahale edilmesi şarttır. Karısının suçu varsa karısına nasihat edilir onunda anladığı dilden. Hem suçlu hem güçlü olursa vicdanlar yaralanır.Vicdanların kabul etmediği bir hususun gerçekleşme ihtimali yoktur.

İran’a mezhepçi demek bunu yaymak Müslümanlar arasında çatışma riskini artırır , batının fitne operasyonlarına geliriz , kan dökülür , tuzağa düşeriz şeklinde yorumlarda vardır.Ben bu yorumlara haksızsınız , ne alakası var demiyorum. Elbette İslam dünyasında ortaçağ avrupası gibi bütün insanlığın gözü önünde sırf inanç farklılığından insanlar birbirini öldürmesini , yaşanan karışıklıklardan İslam düşmanlarının keyfe gelmesinden rahatsızlık duymalıyız böyle bir şeye mani olmalıyız ama insafla , tarafsızlıkla. Eleştiri tek taraflı yapılırsa , haksız şekilde yapılırsa bu fitneyi önlemez , artırır. Tespiti doğru yapmak lazımdır.Hiç bir ülke ve toplum geçmişiyle ve geleceğiyle karalanmaz. İran bugün mezhepçi yaklaşımı varsa ilerde olmayabilir , şimdi mezhepçi politikası olmayan bir ülke mezhepçi politikalar yapabilir . Bunlar varsa bu hata ve kusuru usulünce ifade etmek lazımdır. İranı sert şekilde eleştirenler ifrada kaçtığı gibi bu eleştiriyi eleştirenlerde ifrada kaçmış haldedir.İran eleştirdiğin kadar amerikayı , rusyayı eleştirmiyorsunuz diyenler iranı da bir kez bile eleştirmeyerek inandırıcılıklarını yitirmektedirler.

Şiilik ile iran özdeşliği de ayrı bir problemdir.Eğer bir şii – Sünni gerilimi tehlikesi varsa Şiilik üzerinden değil iran üzerinden yorum yapıldığında insanlar devamlı neden iran deme ihtiyacı hisseder.İran bir komşu devlet olarak siyasi anlamda bir işbirliği ve çatışmamazlık ortamının izahı yapılabilir ve makul karşılanır.Fakat iran dostluğunu şii inancını ve akidesinin makullüğü üzerinden yapmaya kalkışmak ise bu meselenin halledilmemesidir.İnanç hususu matematiksel bir durum değildir. Herkesi kendi inancında değerlendirmek ve değerlerini hafife alma gafletine düşülmemesi gerekir.Şiilik , Sünnilik yokmuş gibi davranamayız , varlar ve var olmaya devam edecekler sadece bir birimizin huzurunu bozmamayı öğrenmeliyiz.

İnsanlar yaşadıkları toplumun , geçmişlerinin , tarihlerinin ve inançlarının değerlendirmesini yapıp bin düşünüp bir konuşup üslubunu iyi seçmelidirler.İyi niyetli ve vahdet temelli yorum ve konuşmalarda eğer iran algısı yükseltilirse tepkiselliği artırmaktan başka hiçbir işe yaramaz.Sosyal medyada vb mecralarda aşırı ve anlamsız iran övgüsü iran nefretini artırmaktan başka bir işe yaramaz. Meseleyi iran dışında , Şiilik dışında değerlendirip aman bu kelimeleri ağzımıza alır , olumsuz yorumda bulunursak bu algıya hizmet ederiz kaygısı aksi kanaatlere hizmet etmektedir.Birlik ve vahdet vurgusu yapılacaksa usulünce ve üslubunca yapılmalıdır.medeniyetin dışarıdan gelen güçlerle devrilmesi , yok olması acı tecrübelerdir. Yeni gelen hakim gücün inancının farklılığı her zaman çok acı sonuçlara yol açan kırılmalar doğurur.

Bir diğer hususta Türkiye için Şiilik – Sünnilik ayrımı bir anlam ifade etmezken kendi içimizde fikirsel ayrışmaya hizmet etmekten başka bir tartışma yaşanmamaktadır. Hangi zamanda hangi mekanda hangi mecrada hangi konunun hangi dozajda konuşulması bilinmemektedir .Halepte insanlık dramı yaşanırken insanların vicdanı parçalanırken iran temelli dış politik analiz yapmanın zamanı ve zemini değildir.Müfrit diye bir kelime vardır bazı görüşlerin müfrit destekçileri vardır bu tip netameli konularda bu tür müfrit kişilerin görüşlerine yer verilmemelidir.Çünkü bu kişiler uzun zamandır tepki biriktirmiş kişilerdir , isimleri insanları irite etmektedir.

Sonuç olarak İslam dünyası birlik yaşayamaz gibi bir inanç içinde olamayız. İnançlar üzerinden çatışma zemini kuramayız.Tarafgirlik yaparsak haksızlıklarına artmasına yol açarız.Usul ve üslup endişesi yaşamazsak gereriz. Vicdanlara hitap etmezsek inandırıcı olamayız.

İslam dünyasının gözü önünde Suriye’de yaşanan dram bizleri derinden yaralamakta ve üzmektedir.Bir an önce eli kanlı zalim rejimden kurtulmaları , mülteci olanların vatanlarına dönmeleri , geçmiş husumetlerin devam ettirilmeyip huzur içerisinde bir yaşama kavuşmaları hepimizin temennisidir.

Batılı , doğulu bilumum güç ve devletin insan yaşamını mahveden , mezalimlere kapı açan politikalarını reddetmek zorundayız. İslam Medeniyeti dört bir taraftan saldırı altında olup içeriden , dışarıdan her gün medeniyetini canıyla , kanıyla yaşatma savaşı vermektedir. Bu medeniyetinin çöküşten kurtulması huzur ve sükunetin yeniden sağlanıp birlik ve beraberliğimizin tesisidir. Yoksa daha çok mahvolmuş şehirler ,  harabe binalar , boğulan çocuklar , göç eden insanlar görürüz. İslam kardeşliğini , kardeşliği bozanların faaliyetlerine son verilmesi ve son verme çağrılarıyla hakkaniyetle , adaletle , inandırıcılıkla ve başta iyiniyetle tesis edebiliriz. 16.12.2016

 

Mehmet Emin Başalp