ESKİ PARTİLER , YENİ PARTİLER
Türkiye’de siyasal yaşamda mevcut ve aktif siyaset yapan partilere bir göz atma ihtiyacı hissettim.Şu aralar sıklıkla yeni partilerde kuruluyor , eski partiler ne diyor veya ne yapıyor ? yeni partiler ne diyor veya ne yapar ? meseleye biraz geniş ölçekli bakıldığında ben daha değişik sonuçlara ulaştım dahası bu hususları kısaca sıralayacağım.
İktidar partisini en son değerlendireceğim.
Eski Partiler ;
1-En eski parti olarak ve şuan öyle bir kavramda kalmadı ama , ana muhalefet görevi gören CHP var , CHP ne yapıyor deniyorsa muhalefeti koordine etme gibi bir misyon yüklenmiş durumda ve aynı zamanda son yerel seçimde büyükşehir belediyeleri noktasında bir başarı kazandığından genelde bu büyükşehir belediyelerinin yaptıkları veya yapmadıkları noktasında gündem oluyor. Kendini sosyal demokrat bir parti olarak tanımladığı için bu yönde gündemde olan bir politika ve projesi de var mı ? denilirse söz ettiren bir projesi görülmüyor. CHP’nin son yıllarda avantajı , geçmişe nazaran diğer sol partilerle rekabette artık öne geçmiş durumda olması ve pek oy kaptırmaması olduğu söylenebilir.
2-Diğer eski partilerden biri de yine mecliste temsil edilen MHP , MHP , Cumhur ittifakı ortağı olarak hükümette temsil edilmese de hükümet politikalarını etkileme gücüne sahip durumda zaman zaman şaşırtıcı çıkışları ile bilinen bir parti.Ülkedeki milliyetçi sağın en köklü partisi olarak genelde icraatçı veya kitle partisi olma yönünde politikaları olmadığından geçmişiyle uygun bir siyasi çizgide gittiği düşünülebilir. Milliyetçi tabanda yeni kurulan partilerle rekabetin artması gibi bir durumla karşı karşıyalar denilebilir.
3-TBMM’de temsil edilen eski partilerden ve Cumhur İttifakı içerisinde yer alan BBP bulunmaktadır.BBP malum olduğu üzere MHP’den Muhsin Yazıcıoğlu ve arkadaşlarının kopması ile kurulmuş sempatisi halk nezdinde yüksek lakin uzun yıllar mecliste temsil ve oy oranı noktasında başarısı düşük olmuş bir parti.Son seçimde genel başkanları mecliste temsil ediliyor , Muhsin Yazıcıoğlu’nun vefatı ile karizmatik liderlik dönemini kapatmış haldeler , BBP yüksek oy alıp oyu azalmış bir parti gibi krizler yaşama riskinden uzak fakat az oy ile siyasi etkinlik becerisini nasıl kullanabilecekleri konusu ilerisi için bilinmezlik oluşturuyor denilebilir.
4-Mecliste 2 milletvekili ile Demokrat Parti’de temsil ediliyor , Demokrat Parti , Menderes’li Demokrat Parti’nin Adalet Partisi’nin , Doğruyol Partisi’nin ve yine birleşme olduğu için Anavatan Partisi’nin siyasi mirasçısı olduğunu ifade ediyor.Tabii bu partiler uzun yıllar iktidarda kalmış , ülkeyi şekillendirmiş önemli kitle partileridir. Fakat ifade ettiğim gibi kitle partisidir.Kitle partisi büyük olmak zorundadır , merkez sağ , liberal ekonomi ve kısmen muhafazakarlığı benimseyen bir partinin tam oy oranı da bilinmemekle birlikte az oy alması siyasi geleceğine dair sürdürülebilirlik problemi oluşturuyor denebilir.
5-Bir eski parti ise tabii Milli Görüş Hareketi olarak daha eskiye dayanmakla birlikte son partileri olan Saadet Partisi , Saadet Partisi uzun aradan sonra ilk defa mecliste temsil ediliyor , Saadet Partisi , başarı ve başarısızlık kriterleri üzerinden sıkça iç tartışma yaşamaktadır , Necmettin Erbakan öncesi veya vefatı sonrası genel başkanlık değişimleri yaşasa da parti büyüyememe sorunu çözemedi.Saadet Partisi’nin teşkilatlı yapısı avantaj olarak değerlendirilebilir fakat iktidar partisine sert eleştiriler yönetmesine rağmen aralarında oy gecişkenliği yaşanmadı. Saadet Partisi oyunu artırmayı ve siyasette etkili olmayı istemektedir.Saadet Partisi köken itibariyle ülkede İslamcı siyasetin partisi olma iddiası ile Millet İttifakına katılması gibi eleştiriler yer almaktadır.
6-Yeni bir parti olmasına rağmen geçmişine nazaran eski bir siyasi parti olduğunu düşündüren mecliste temsil edilen bir diğer parti HDP’dir.HDP , geçmişteki benzer partilere nazaran Kürt etnik siyasetinin en başarılı olmuş yani en çok oyu almış partisidir.Partinin diğer sol fraksiyonlar yanında değişik kesimlerden temsilcilerle ilginç bir yapısı vardır. Hakkında kapatma davası açılmıştır.HDP’nin siyasi arenada gündemde PKK ile bağı hususu her zaman tartışma konusudur.HDP açısından mecliste temsil açısından problem görülmemekle birlikte , siyasette nasıl bir belirleyiciliği olacağı konusu açık değildir. Aldığı önemli oy cumhurbaşkanlığı seçimi açısından dikkat çekecektir .
7-Kuruluşu eski ve seçime girme yeterliliği olan partilerden Vatan Partisi , genel başkanları Doğu Perinçek’in medyatik popülerliğine rağmen yıllardır çok az oy almaktadır.Yine bir dönemin iktidar partisi ve Ecevitlerin DSP’si eski günlerini arar halde olup çok az oy almaktadır.Hür Dava Partisi , HÜDA – PAR , İslamcı ve Kürt kökenli vatandaşlara hitap ettiği düşünülen partide az sayıda oy almakta ve genelde seçimlere katılmamaktadır.Bağımsız Türkiye Partisi vefat eden genel başkanları Haydar Baş zamanında da bir çok seçime girdiler fakat kayda değer bir oy oranına ulaşamadılar.LDP ise genelde seçimlerden ziyade sosyal medya da faaliyet göstermektedir.Bu partiler siyasi partiden ziyade topluluk görüntüsü çizmektedirler ve genelde topluluklar mevcudu koruyup yeni katılımlar sağlayamazlar.
Yeni Partiler ;
1-Yeni partiler içinde belki başarılı olmuş tek parti denilebilir çoğunluğu MHP’den kopan siyasetçilerin kurduğu İyi Parti , İyi Parti hem girdiği ilk seçimde baraj problemi yaşamayacağı bir oy oranına ulaşmış , mecliste temsil edilmiş ve iktidar karşısında yer alan Millet İttifakının ikinci ortağı konumunda.Kuruluş dönemine nazaran gündemde daha fazla yer edinmektedir. Bir çok konuda iktidara yönelik tepisel söylemler içerisinde olan parti , seçmeninde her türlü tepkisel oyuna talip olduğu görüntüsü çizmektedir. Mevcut oyunu korusa veya artırmış olsa mevcut konjonktür açısından başarılı sayılabilecek partinin siyaseten konumu , iktidar olacaksa nasıl olacağı , yoksa iktidar olacak partiyi mi destekleyeceği ( mevcut açısından CHP ) beklentilerinin karşılanıp karşılanamayacağı gibi ilerisi için belirsizlikler barındırdığı söylenebilir.
2-Milli Görüş hareketinden çıkan yeni bir parti olan Necmettin Erbakan’ın oğlu Fatih Erbakan’ın kurmuş olduğu Yeniden Refah Partisi de hiç seçime girmemiştir. Milli Görüş’ün gerçek temsilcisi olduğunu ifade etmelerine rağmen genelde medyada daha ilginç ve marjinal çıkışlarla duyuluyorlar.Tabii ne kadar oy alacağı konusu ancak kamuoyu araştırmacılarının anketlerine göre olmakta olup basında çıkan haberlerde dikkat çektiği veya yükselen bir oy grafiği olduğu yönünde haberler yoktur.
3-Bir diğer yeni parti ise eski Dış İşleri Bakanlarından Ahmet Davutoğlu’nun kurduğu Gelecek Partisi , partinin politikasının Akparti’den kopmak zorunda kaldıkları iddiasıyla tamamen Akparti’yi eleştirmek ve yıpratmak üstüne kurgulandığı görülmektedir. Kamuoyu araştırmacılarına göre bu partinin de dikkat çekici bir oy oranı olmayıp , söylem ve teşkilatlanma problemleri yaşadıkları görülmektedir.
4-Bir diğer yeni parti ise eski Akpartili siyasetçilerin kurucusu olduğu Deva Partisi , Deva Partisi genelde ekonomi temelli eleştiriler getirmekte olmakla birlikte söylemlerini nasıl gerçekleştireceği ve partilerinin konumları konusunda son derece flu bir ortam bırakmaktalar.Genel başkanlarının hedefi cumhurbaşkanı mı olmak , partilerinin hedefi mecliste mi temsil edilmek yahut başka bir parti ile ittifak mı yapmak gibi belirsizlikler içindeler.Liberal söylemlerin geçmişte ülkede ne denli rağbet gördüğü konusunda karasızlık içerisinde olabilirler.Kamuoyu araştırmacılarına göre yine kayda değer oy oranları görülmemektedir.
5-Bir diğer yeni parti HDP listelerinden seçilen ve sonra ayrılan vekillerce kurulan Türkiye İşçi Partisi , ismi eski olsa da bu yeni bir parti , daha sert bir sosyalist söylem içerisindeler tabii ne kadar oy potansiyelleri olduğu bilinmemekle birlikte şuan mecliste 4 vekil ile temsil edilmekteler.Benzer partiler genelde iktidar hedefinde bulunmadıklarından alacakları oy konusunda bir endişe yaşadıklarını düşünmüyorum mecliste bir daha temsil edilebilirler mi ? edilemezler mi ? belki partiyle ilgili gelecekte düşünülebilecek tek husus budur denilebilir.
6-Bir diğer yeni parti ve CHP’den istifalarla 3 vekille mecliste temsil edilen CHP’nin son cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce’nin kurduğu Memleket Partisi , parti CHP’nin politikalarında geçmiş çizgisinden saptığı yönünde eleştiriler getirmekte olup CHP tarafından ise genel başkanlarının kişisel nedenlerle ayrıldığı gibi bir intiba verilmektedir. Memleket Partisi’ de politikasını CHP’yi eleştirmek üzerine kurgulamış olduğundan Memleket Partisi , seçmenlerine neden kurulmuş olduklarını anlatabilecek mi , anlatamayacak mı ? ilerisi için izlenebilecek tek hususun bu olduğunu gösteriyor.
7-Bir yeni parti ise yine eski CHP’li siyasetçilerden Mustafa Sarıgül’ün kurduğu Türkiye Değişim Partisi , parti genel başkanı sol çizgiden gelmesine rağmen söylemde solculuk bulunmamakta , daha popüler kültür çizgisinde ilerleyecekleri intibaı vermektedir. Genel başkanlarının sosyal medya da yer alan videoları ise siyaset dışında gündem olup partinin oy alıp alamayacağı veya seçime girip girmeyeceği gibi büyük belirsizlikler barındırmaktadır.
8-Bir diğer parti ise ismi Yenilik Partisi olan mecliste CHP’den istifa eden bir vekil tarafından kurulan partinin ne için kurulduğu belirsizlik barındırmakta olup seçime katılıp katılmayacağı belirsizlik barındırmaktadır.
9-Mecliste temsil edilecek olan yeni bir parti ise Zafer Partisi , eski MHP’li sonra İyi Parti’li olan Ümit Özdağ tarafından kurulacak partinin ne denli rağbet göreceği de tartışmalıdır. Farklılığının ne olduğunu izah etmesi veya milliyetçi sahada güçlü partilerle rekabet edip edemeyeceği gibi güçlükler barındırmakta ve belirsizdir.Son günlerde sığınmacı ve yabancı karşıtlığı üzerinde bir politika geliştirmektedirler.
10-Seçime girme yeterliliği bulunmayan ülkemizde çok sayıda sağ , sol , sosyalist , yeşil sol , komünist , aşırı milliyetçi , liberal yahut tematik bazı partiler daha bulunmaktadır fakat çoğunun amacı seçime katılmak değildir.
Ak Parti ;
Ak Parti’yi en sona bıraktım çünkü 20 yıldır kesintisiz iktidarda bulunan parti Türkiye tarihinde çok partili hayat açısından bir rekor ve başarı.Tabii demokratik ülkelerde de köklü partilerin uzun yıllar başarılı oldukları takdirde iktidarda kaldıkları bir gerçek , Japon Liberal Demokrat Parti , Alman Hristiyan Demokratlar , İngiliz Muhafazakar Parti gibi. Ak Parti iktidarı içerisinde ülkede siyasal sistemi de değiştirebilmiştir bu cumhuriyet tarihi açısından en köklü siyasal değişimdir. Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ile artık partiler kadar , cumhurbaşkanın kim olduğu hususu daha fazla önem kazanmıştır.Ak Parti girdiği seçimlerde oyları zaman zaman dalgalanma gösterse de iktidarı kaybedecek bir seviyeye hiç düşmemiştir. Uzun bir iktidar döneminde yıpranma yaşaması normal olmasına rağmen genel başkanı ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’a büyük bir rağbet vardır. Ak Parti açısından önümüzdeki seçimler meclis açısından değil Cumhurbaşkanlığı seçimi açısından önemlidir.
Eski Partiler Ne istiyor ?
Eski partiler cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ile birlikte cumhurbaşkanlığını istiyorlar bu konuda tabii ki en çok isteyen parti Ak Parti ve genel başkanı ve mevcut Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olur.
Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin oluşmasında büyük pay sahibi MHP ise sistemin devam etmesini ve sağlıklı işlemesini istiyor ve şuan itibariyle mevcut cumhurbaşkanının seçilmesine yönelik bir politika içerisinde olacağını ifade ediyor.
CHP her ne kadar parlamenter sisteme dönüleceğini ifade etse de , meclis aritmetiğinin bir anayasa değişikliğine imkan vermeyeceği ihtimali hayli yüksek bu konuyu aşağıda izah edeceğim hal böyle olunca artık CHP’de cumhurbaşkanlığını istemektedir.
İyi Parti ise cumhurbaşkanlığı sisteminde MHP konumunda olmak istemediği anlaşılıyor çünkü parlamenter sistemde koalisyon ortağı olsa o şekilde bir güç ile bir cumhurbaşkanını desteklemek arasında fark bulunmaktadır. İyi Parti’nin , CHP’den daha fazla parlamenter sisteme dönmek istediği düşünülebilir ve CHP ile gerginlik noktasını bu husus oluşturabilir çünkü bu ihtimalde muhalefet stratejisine göre yüksek ihtimal HDP’nin de cumhurbaşkanını destekleyen parti olup olmadığı ve her iki partinin sadece destekçi konumunda olabilecek olması hususu İyi Parti’yi rahatsız edebilir.
HDP ise cumhurbaşkanını belirleyen parti olmayı isteyeceğini düşünüyorum fakat bu mevcut konjonktür nedeniyle nasıl olacaktır.Çünkü Türkiye’de cumhurbaşkanlığı yarışı rekabet simülasyonu nasıl olacaktır bu belirsizdir bu açık bir destek mi olacaktır yoksa şartlara göre mi olacaktır yahut acaba üçüncü bir adayı mı destekler , kendileri mi aday çıkarır ?
Yeni Partiler Ne İstiyor ;
Yeni partilerden cumhurbaşkanlığını hedefleyen bir ifade genelde duyulmuyor , bir şekilde bir ittifaka dahil olup meclise girme ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinde az oy ile daha fazla kazanım elde etme gibi bir amaçları olduğu görülüyor. Fakat bir dezavantaj daha var , parti sayısı arttıkça , ittifak eden partiler de arttığı takdirde , çok sayıda partiden müteşekkil benzemezler ittifakı veya karmakarışık çelişkili ve zıt söylemlerde bulunan parti ve kişilerin bir araya geldiği ittifakların ciddiyet kaybı yaşayacağı gibi bir sorun vardır. Küçük partiler ittifakları komik ittifaklar haline getirebilirler.
Esasında ülkede yeni parti kurulmasını gerektirecek bir siyasal konjonktür yoktur çünkü kamuoyu araştırmaları yeni partilere rağbet olmadığını gösteriyor.
Eski partiler içinse ciddi bir erime yaşmadıklarını ortaya koyuyor.Bu batılı tarzda oturmuş siyasi eğilimlerin bulunduğunu şimdilik gösteriyor.
Bu şu sonucu çıkarıyor , batılı ülkelerde olduğu gibi blok veya ana akım partilerin iktidarı kazanıp veya kaybetmesi az sayıda seçmenin tercihine göre olacaktır yani makas açılmayacaktır. Yukarıda da belirttiğim üzere makas açılmayacağı için parlamenter sisteme dönüşte fiilen imkansız hale gelecektir bu iddiayı yineleyen partiler seçimi kazansa bile.
Mevcut Anket ve Şartlar Seçim İçin Hiçbir Veri Vermez ;
Kamuoyu araştırmaları açısından mevcut anket ve şartların ne meclis ne cumhurbaşkanlığı seçimi için veri teşkil etmeyeceğini düşünüyorum.
Cumhurbaşkanlığı seçimi konu olduğunda yeni partilerin bir hedefleri yoksa kimse rağbet etmeyecektir bu nedenle bu partiler de beklenen de az oy alacaktır.
Cumhurbaşkanlığı seçiminde nasıl bir rekabet olacaktır.
1.Seçimde
Recep Tayyip Erdoğan
Ekmeleddin İhsanoğlu
Selahattin Demirtaş
Bu seçimi açık farkla Recep Tayyip Erdoğan kazandı , bu seçime ilk bakıldığında ülkede güçlü bir parti olan CHP’nin ve temsil ettiği sosyal demokrat görüşün bir adayı yok , iki sağ adayın yarışında bile solun desteklediği sağcı aday seçimi kazanamadı.
2.Seçimde
Recep Tayyip Erdoğan
Muharrem İnce
Meral Akşener
Selahattin Demirtaş
Temel Karamollaoğlu
Doğu Perincek
Bu seçimde sosyal demokrat aday , milliyetçi aday , İslamcı aday , Ulusalcı aday gibi çeşitlenmeye rağmen seçim ikinci tura kalmayıp Recep Tayyip Erdoğan önceki seçime göre oyunu artırarak farkla seçilmiştir.
Sonuç ;
Bu iki seçimde de cumhurbaşkanı 1.turda seçilmiş ve HDP seçmeninin seçim sonucuna etkisi olmamıştır.
Muhalefetin stratejisini tahmin etmek zor değil , seçimi 2.tura bırakmak ve HDP seçmeninin desteğini almak ve herkesin uzlaşabileceği bir adayı bulmak.
İktidarın stratejisini tahmin etmek zor değil seçimi ilk turda kazanmak burada esasında iktidar için seçim güvenoyu anlamında , halk tarafından güvenoyu verilirse yönetim devam eder , iktidar seçim ikinci tura kalırsa seçilebilir mi ? Seçilebilir bu rakibin durumuna göre daha yüksek bir oranda bile oy almasını sağlayabilir.Az farkla kaybedebilir bunlar doğal ihtimallerdir.
Bir diğer ihtimal ise 3 veya daha fazla güçlü adayın yarışması bu şartlarda ilk tur rekabeti oluyor ve esas kimin 2.tura kalacak bu belirleniyor , iktidar ve muhalefetin böyle bir ortamı isteyeceğini sanmıyorum. Mesela son Fransa cumhurbaşkanlığı seçiminde küsuratları yazmıyorum mevcut cumhurbaşkanı Macron %24 , aşı sağ Le Pen % 21 ,Merkez Sağ aday Fillon % 20 , Sol bir aday Melenchon ise % 19 gibi bir birlerine yakın oylar aldılar bu simülasyonda küçük oy değişimleri ile öyle farklı sonuçlar çıkabilirdi ki
Macron ve Le Pen ikinci tura kaldığı için aşırı sağa tepki olarak Macron seçildi
Macron ve Fillon veya Macron ve Melenchon kalsa kim olurdu bilinmez
Fillon ve Le Pen kalsa Fillon seçilebilirdi
Melenchon ve Le Pen kalsa Melenchon seçilebilirdi
Fillon ve Melenchon kalsa kim seçilirdi bilinmez
Böyle bir durumda 2.Tur sürprizlere gebedir , Nitekim KKTC son cumhurbaşkanlığı seçiminde de 3 güçlü aday vardı hatta ilk tur sonucuna göre Akıncı ihtimali yüksekken Ersin Tatar seçildi bu diğer güçlü adayın aldığı oyun tamamen blok olarak değerlendirilmeyeceği gibi bir sonucu gösteriyor.
Netice-i Kelam ;
Son zamanlarda kurulan partiler , anketler , sosyal medya veya gazetelerde sıkça yazılan yazılar , kim aday olur , kim seçilir , şu olur , bu olur gibi iddiaların ve mevcut şartların ne cumhurbaşkanlığı seçimi ne meclis seçimi için kesinlikle veri vermediği açıktır.Çünkü veri alınacak partilerin ne şekilde bir pozisyon alacağı belli değildir ve seçimin erken olmasını kimse istememektedir.
İktidar yıpranıyor , oy kaybediyor tamamen iddiadır gerçekliği yoktur
Muhalefet oy artırıyor , tamamen iddiadır gerçekliği yoktur
Çünkü bu şartlarda tespiti mümkünse de , seçimde böyle olur demek mümkün değildir.Onun için gündeme ilişkin yazıları ve yorumları çok ciddiyetle değerlendirmemek gerekir.25.08.2021
Mehmet Emin Başalp