Ülkemiz seçimlere her ne kadar 1 yıl kadar bir zaman olsa da bana göre seçim gündemine girmiştir.Cumhurbaşkanlığı seçiminde 2023 açısından bugün gündelik anketlere bakılmaması gerekmektedir zira seçimlerin farklı bir dinamiği olup anketçilerinde yanıldıkları hususlar hayli fazladır.
Türkiye’nin büyük illerinde nüfus artışı gerek doğal artış gerek göçlerle hızla devam etmekte olup belirleyici iller Türkiye’nin nüfusu en fazla 15 ili olacaktır kanaatindeyim.
Şimdi bu konuda Cumhurbaşkanlığı seçiminde 2018 yılı sonuçları üzerinden bu ilk 15 ile bir bakalım.
2018 seçiminde toplam geçerli oy sayısı 49,607,687’dir.Recep Tayyip Erdoğan’ın aldığı toplam oy 26,068,146 olup oy oranı ise % 52,54’dür.
Şimdi nüfusu en fazla 5 ilin sonuçlarına bakalım
İSTANBUL : 9.156,465
ERDOĞAN : 4.578,282
ANKARA : 3.429,845
ERDOĞAN :1.767,018
İZMİR :2.827,996
ERDOĞAN : 930,925
BURSA : 1.890,865
ERDOĞAN : 1.050,302
ANTALYA :1.438,593
ERDOĞAN :616,020
TOPLAM : 18.743,764
ERDOĞAN : 8.942,547 % 47,70
Görüldüğü üzere % 52,54 ile cumhurbaşkanlığını kazanan Recep Tayyip Erdoğan’ın oy oranı bu ilk 5 il içerisinde %50’nin altındadır.
Şimdi 2021 yılının nüfus istatistiğine bakalım , Türkiye nüfusu 1.065,911 kişi artmış , bu 5 ilde ise gerek doğum gerek göç ile 611.055’lik nüfus artışı var yani demek istediğim Türkiye nüfusunun doğal artış sayısının % 60’ı kadar bu illerde artış var bu tabii ki seçmen sayısına etki eden hadiseler. Nüfusu 5.000 kişiden az artan illerden mesela örnekler verelim , Trabzon , Tokat , Adana , Kahraman Maraş ,Malatya , Kütahya gibi iller , nüfusu azalan illerden örnekler verelim Ordu , Amasya , Yozgat , Erzurum , Çorum gibi iller.Bu illerin siyasal tercihleri seçim sonuçları gereği az çok bellidir. Nüfusu hızla artan bu ilk 5 il içinde Bursa hariç 4 ilde artık Chp’li büyükşehir belediye başkanları vardır.Velhasıl bu 5 ilde alınan oylar ülke çapında artışa , azalan oylar ise ülke çapında telafisi zor sayılara işaret eder.Bu iller sosyal ve ekonomik seviyesi yüksek iller olmakla birlikte şehir yaşamının zor ve pahalı olduğu da şehirlerdir.
İKİNCİ 5 İL
KONYA : 1.309,468
ERDOĞAN : 971,856
ADANA : 1.285,895
ERDOĞAN : 567,510
URFA : 845,708
ERDOĞAN : 547,759
ANTEP : 1.016,612
ERDOĞAN : 649 ,876
KOCAELİ : 1.174,448
ERDOĞAN : 690,874
TOPLAM : 5,632,131
ERDOĞAN : 3,427,875 % 60, 86
Görüldüğü üzere ikinci en fazla nüfusa sahip 5 ilin sonuçlarına baktığımızda ise Recep Tayyip Erdoğan’ın bariz üstünlüğü görülüyor ve Türkiye ortalamasının neredeyse % 8 fazlası bir oy alıyor. Bu iller genel ve yerel seçimlerde Akparti ve Tayyip Erdoğan’a yüksek destek veren illerdir. Bu illerde 2021 yılında nüfus artışı 124,874 yani genel artışın % 12,5 ‘u kadar. Bu hep şunu gösteriyor ilk 5 il ile makas giderek açılıyor.
Şimdi bu ilk 5 il ile ikinci 5 ilin sonuçlarını toplayalım
İKİNCİ TOPLAM : 24,375,895
ERDOĞAN : 12,370,422 % 50,74
İkinci 5 ildeki yüksek orana rağmen ikisinin toplamı ancak %50,74 olmakta fakat yine Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır. İlk 5 il ile ikinci beş il zıt yönlerde tercihlerde bulunduğu takdirde birbirini telafi pozisyonunda olmaktadır fakat ikisinde azalış veya ikisinde artış yönlü değişimler ise giderek diğer illerin sonucu ile değiştirilemez sayılara ilerler.
ÜÇÜNCÜ 5 İL
MERSİN : 1.100,691
ERDOĞAN : 417,494
DİYARBAKIR : 830.467
ERDOĞAN : 227,456
HATAY : 908,740
ERDOĞAN : 441,079
MANİSA : 928,097
ERDOĞAN : 451,121
KAYSERİ : 845,322
RTE : 594,346
TOPLAM 4,613,317
ERDOĞAN 2,131,496 % 46,20
Üçüncü 5 ilde de görüldüğü üzere Recep Tayyip Erdoğan Türkiye ortalamasının hayli altında kalmıştır tabii burada diğer illerden farklı olarak baskın bir siyasi tercih değişikliği gösteren Diyarbakır’ın olmasının etkisi var. Bu illerde 2021 yılında nüfus artış sayısı 60.634 kişi olup genel artışa göre % 6.
Şimdi bu ilk 15 ili topladığımızda ise ilk 5 ve üçüncü 5 ilde Recep Tayyip Erdoğan % 50’nin altında olmasına rağmen oyu çok az farkla % 50’nin üzerinde çıkmaktadır.
ÜÇÜNCÜ TOPLAM 28,989,212
ERDOĞAN 14,501, 918 % 50,02
Bunun sebebi ilk 5 , ikinci 5 ve üçüncü 5 ‘te Erdoğan’a yüksek oy veren illerin olmasıdır genel toplama dönüşünce bu nedenle oyu % 50’nin altında kalmamaktadır.Konya , Kocaeli, Şanlı Urfa , Gaziantep ,Bursa , İstanbul ve Ankara gibi.Fakat yine belirleyici olan ilk 5 ilde yaşanan tercihler olacaktır.
Şimdi gelelim diğer illere
DİĞER İLLER : 20,618,475
ERDOĞAN : 11,566,228 % 56,09
Burada toplam 66 il içinde 15’ide büyükşehirdir. Toplam geçerli oy bazında bakarsak yukarıda kıyasladığımız gruplardan daha fazla oya sahiptir nitekim ilk 5’in oy sayısı 18.743,764’tür. Burada Tayyip Erdoğan % 56,09 oy oranı ile ülke çapında aldığı oyun üzerinde. Bu sebeple ilk 5 içerisinde alınan oyları dengeleme özelliğine sahip.
Şimdi burayı ilk 5 ile birlikte değerlendirdiğimizde nasıl sonuç çıkmaktadır.
İlk 5 ve diğer 66 il toplamı : 39,362,239
ERDOĞAN : 20,508,775 % 52 ,10
Bu illerde 2021 yılında nüfus artışı ne kadar olmuş 269,348 kişi yani genel artışın % 27 ‘si kadar.
En kalabalık seçmen grubu nüfus sayısı itibariyle toplam 66 il olsa da yıllık nüfus artışının dağılımında % 60’lık artış ilk 5’e gitmektedir. Bu makas açılmasını göstermektedir. Nüfus değişimi bu şekilde yaşanmaya devam ettiğinde aralarındaki seçmen sayısı farkı da giderek azalacaktır.Yani 2018 yılında genel oy oranı üzerinde bu il gruplarının yapmış oldukları etki değişecektir. İlk 5 ilin belirleyiciliği giderek artmaktadır.2023 yılına ilişkin nüfus perspektifleri ile Karadeniz başta Doğu Karadeniz olmak üzere göç veriyor , Doğu Anadolu’da doğum hızı yüksek olmasına rağmen göç fazla olduğu için nüfus azalmaktadır. Bu bir yerde şudur bu illerin seçmeni büyük oranda ilk 5’in içine gitmektedir.
Yine esasında genç nüfusta da değişken durumlar var.Marmara tabii önde fakat ardından Güneydoğu Anadolu geliyor. Diğer bölgeler dengeli gitse de Karadeniz bölgesinde mesela genç nüfus en az olarak karşımıza çıkıyor. Bunları partiler ve adaylar düşünmek zorunda.Hangi illerde seçim çalışmalarına yoğunlaşmaları gerektiği ve seçmene ne şekilde ulaşabildikleri konusu giderek önem kazanıyor.
Seçmen sayısı galiba yurt dışı ile birlikte 2023’te 64 milyon civarı olacak genelde katılım oranı % 85 olduğu farz edilse bu 54 milyon küsur eder 2018 yılına göre 3 milyonluk bir yeni seçmen olacak.
Birde olaya şöyle bakalım
Önceki seçimde oy atanlar tercihini hiç değiştirmedi , yeni seçmende hiç Erdoğan’a oy atmadı ne gibi sonuç çıkar.
TOPLAM OY 49,607,687 + 3,000,000 = 52,607,687
RTE 26,068,146 % 49,55
Bu şu sonucu göstermektedir. Yeni seçmenler o kadarda belirleyici olamayacaktır.
2023 Seçimleri için bazı göstergeleri bu sonuçlardan şöyle çıkarabiliriz.
-İlk 5 il belediyesinin 4’nün muhalefette olması nedeniyle buralarda yaşayan seçmenin memnuniyeti ve memnuniyetsizliği sonucunun seçime etkisi düşünüldüğünde bu seçmenler nezdinde seçim gündemi bu illere kayacaktır nitekim görüldüğü üzere de bu iller ve belediye başkanları kaynaklı gündem siyasi parti liderlerine göre daha yüksek seviyede arz etmektedir.Bu doğal sonuçtur zira çünkü partileri buna iten sebep kişiler değil bu oy sayısı gücünün getirdiği durumdur.
-İlk 5 ilin nüfus artışı bu şekilde devam ettiği takdirde Anadolu ile seçmen dengesizliği hızla artmaya devam etmektedir. Buda bu illerde katılım ve tercihin önemini daha fazla artırmaktadır.
-Bir diğer husus partilerin güçlü oldukları yerde güçlenmek konulu bir stratejiye yatırım yapmalarının kazançlı olabileceği hususudur. Yani oy oranlarının yüksek olduğu yerlerde hem eski seçmen hem de yeni seçmen nezdinde oy artışı sağlayabilmek , oylarının düştüğü bölgeleri telafi etmek için önem arz etmektedir. Bunu yukarıda ilk 5 il ile ikinci 5 il toplamı konusunda gördük.
-Tamamen yeni seçmen üzerine odaklanmakta seçim sonucu açısından belirleyici düzeyde olmayacağını ortaya koymaktadır. Kimi hesaplamalarda ilk defa oy kullanacakların oranı yüksek gösteriliyor ama o hesaplama nasıl yapılıyor anlamadım ama ben öyle toplam seçmenin % 10’unun üzerinde bir rakam olduğunu sanmıyorum .Birde burada yeni seçmenin hangi illerde artış gösterdiği de önem kazanmaktadır tabii ki yeni seçmenin Karadeniz’de düşük olduğunu biliyoruz ama mesela Şanlı Urfa’da yüksektir. Genelde yapılan anketlerde genç seçmen araştırmasında bu yönlü dikkat edilmediği takdirde farklı sonuçlar çıkar.
-Bir diğer husus ise 2014 ve 2018 cumhurbaşkanlığı seçimleri ilk turda sonuçlanmış olup 2.tur deneyimi yaşanmamıştır. Şimdiden cumhurbaşkanlığı seçimi ilk turda sonuçlanır veya sonuçlanmaz denilemez ama herhangi bir ikinci tur durumunda 2014 ve 2018 verilerinin işe yaramayacağını ifade etmek gerekir.
-Bu seçimde bir diğer ilginç sonuç seçime katılan parti sayısında artış olacağını düşünüyorum çünkü mesela 2018 yılında seçime 10 parti katılma hakkına sahipken 8 parti seçime katıldı , YSK’nın son açıkladığı listede 24 partinin seçime katılma hakkı gözüküyor bu seçime kadar artıp 30’u bulabilir. Cumhurbaşkanlığı ve genel seçimler aynı anda yapıldığı için hangi parti seçmeni hangi cumhurbaşkanı adayı konusunda tercihte bulunur parti anketi ile de bu belli olmaz.
Mehmet Emin BAŞALP